Tại Hà Mạnh Thắng Studio, Tây Hồ, Hà Nội. Tháng 7 năm 2023

Hà Mạnh Thắng: Tôi nghĩ, con người có cảm giác tốt nhất khi ở trong không gian lạnh một chút, gần gũi với thiên nhiên, yên tĩnh và sạch sẽ. Trong studio, nếu như quá bừa bộn thì nghệ sĩ đánh mất đi cảm giác nhạy bén và trực giác cần thiết. Nghệ sĩ, ngoài mắt nhìn màu sắc trên bảng pha màu và nhìn tác phẩm của họ, thì còn nhiều cảm giác khác.

Nora Taylor: Bạn có sự cân bằng rất tốt, màu sắc, chất liệu, không quá dày đặc. Có không gian để thở một chút; có một chút khí ở trong các tác phẩm của bạn. Điều này thật tuyệt.

Hà Mạnh Thắng: Nếu hiểu theo khía cạnh vật lý, khi tranh như hơi thở, thì cảm giác của người tạo ra nó phải rất thoải mái và dễ chịu. Tranh không phải dày hay mỏng, nhiều màu sắc hay không, mà do chính trạng thái sẽ quyết định kết quả cuối cùng của một tác phẩm.

Nora Taylor: Nghệ sĩ ngày nay muốn lấy cảm hứng từ thành phố, từ đời sống đương đại, công nghệ. Nhưng bạn lại yêu thích những quan điểm, những sự vật đã có từ rất lâu rồi. Bạn nghĩ gì về sự khác biệt này với các nghệ sĩ khác?

Hà Mạnh Thắng: Đôi khi, thuật ngữ “đương đại” là một cái bẫy. Nó thu hẹp khả năng kết nối với toàn bộ thế giới bên ngoài. Khi thông tin được chia sẻ quá nhanh, cảm giác rằng “ồ thế giới quá hẹp”. Thực sự vẫn có sự ngăn cách và có khoảng cách giữa Á và Âu. Có những bí ẩn của lịch sử, của thời gian mà nếu không có sự hiểu biết nhất định, chúng ta không hoàn toàn biết rằng, thực sự chúng ta ngày hôm nay như thế nào.

Nora Taylor: Tôi thích ý của bạn về sự bí ẩn. Có thể nhiều nghệ sĩ muốn mọi thứ dễ hiểu, không mơ hồ. Khán giả cũng thích những thông điệp rõ ràng (clear). Nhưng tôi nghĩ, nghệ thuật có một chút bí ẩn thì thú vị hơn.

Hà Mạnh Thắng: “Clear – Rõ ràng” đôi khi là trạng thái được ghi dấu trong một thời điểm. Đầu tiên là dưới góc nhìn của người Á Đông, họ ghi dấu toàn bộ sự hiện diện của họ trên trái đất này. Bằng các vệt khắc trên hang động, và từ những hình ảnh hoạt động sinh hoạt đầu tiên của con người, sau đó những nền văn minh được tạo ra, hình ảnh trở nên phong phú hơn.

Nora Taylor: Trong các tác phẩm nghệ thuật Trung hoa xưa thường mô tả mối quan hệ con người nhỏ bé trong thiên nhiên rộng lớn. Thế giới ngày nay thay đổi quá nhanh và con người phải nghĩ về việc họ đang ghi dấu sự tồn tại trên thế giới. 

Hà Mạnh Thắng: Đó là điều mà tôi muốn: tập trung vào thiên nhiên, vũ trụ, để hiểu chính con người mình. Trong toàn bộ nghệ thuật người Á Đông, những hoạt động xảy ra trong hành trình đời sống, lịch sử và tôi nhìn dưới từ “landscape” - phong cảnh. Vì thế tựa đề triển lãm lần này của tôi tại VCCA tên là Cảnh Mộng (Ethereal Places).

Nora Taylor: Khá hay khi nghĩ về Phong cảnh là gì. Nếu chúng ta nghĩ phong cảnh là những gì tồn tại tự nhiên trong thiên nhiên, hay phong cảnh theo cách mà con người đặt vào đó, sống trong đó, ghi dấu tại đó, hoặc tạo ra sự cuộc sống mới ở đó. Cảnh là gì? Đặc biệt là ý tưởng của bạn về Cảnh Mộng, vì cảm giác con người thay đổi, cảnh thay đổi theo. Hoặc thế giới đứng yên, con người di chuyển. Thế giới thay đổi, nhận thức thay đổi.

Hà Mạnh Thắng: Có một bài thơ tôi rất thích của nhà thơ thời Đường, Lý Bạch, tên bài thơ tiếng Việt là Xuân nhật tuý khởi ngôn chí. Bài thơ mượn cảnh mùa xuân để nói về lòng người. Hai câu mở đầu là “Xử thế nhược đại mộng, Hồ vi lao kì sinh”. Lý Bạch cho rằng hành trình cuộc đời con người như trong toàn bộ phong cảnh, mọi điều xảy ra trong từng chặng đường của mỗi con người giống như các lớp cảnh khác nhau mà thôi.

Vậy thì cảnh thực sự của con người đang diễn ra trước mắt, có phải là phong cảnh mà họ thấy được, họ quan sát được không? Thực sự phong cảnh là gì?

Nora Taylor: Nghệ thuật không chỉ là nhận thức, mà còn là cảm thức về nơi chốn, về mối quan hệ giữa những gì ta nghĩ, ta thấy bằng mắt và thấy trong tâm trí, điều gì là thực. Tôi nghĩ điều này quan trọng đối với bạn. Khi nghĩ về phong cảnh, bạn không chỉ nhìn tác phẩm của mình chỉ là trừu tượng, mà thực sự chúng bắt nguồn từ sự thật.

Hà Mạnh Thắng: Phong cảnh mà tôi đang thực hiện, giống như thế giới quan của tôi. Giúp tôi hiểu và kết nối với từng vùng đất tôi đã đi qua trên thế giới này, với lịch sử các quốc gia ở phía trước ra sao và thực sự bản thân tôi là như thế nào.

Nora Taylor: Lịch sử nghệ thuật, nghệ thuật nơi tạo ra những điều mới mẻ, và lịch sử của thế giới, của tự nhiên, đôi khi chúng nên giao thoa với nhau. 

Bạn có thể mang nghệ thuật tới thế giới, và mang thế giới vào nghệ thuật của bạn. Tôi nghĩ nghệ sĩ đôi khi như những người phiên dịch thế giới bằng ngôn ngữ nghệ thuật. Khán giả có thể không hiểu nghệ thuật của bạn, nhưng họ có thể hiểu sự kết nối bạn tạo ra với thế giới bên ngoài.

Hà Mạnh Thắng: Thỉnh thoảng các bạn tôi đến thăm tôi, họ hỏi, ngoài làm việc ra thì sở thích hàng ngày của tôi là làm gì? Tôi thích nghe nhạc và đọc thơ cổ. Thơ cổ, ở đó có tất cả các thông điệp được gửi gắm trong thế giới nhân sinh quan của con người nhiều trăm năm về trước. Thời gian, thời đại, mắt nhìn khác nhau, nhưng tôi tin rằng, ở đâu đó, sự cảm nhận giống nhau. Điều này giúp tôi có thể kết nối được với thời gian và lịch sử qua thơ cổ, và trong đó có phong cảnh trong thơ cổ.

Nora Taylor: Sự vật, thời gian có thể trôi qua, nhưng con người vẫn là con người, và chúng ta có thể học được từ quá khứ, từ những thời điểm (time) khác nhau.

Hà Mạnh Thắng: Tôi nghĩ rằng chị Nora đã đề cập tới một khái niệm quan trọng: “Time, thời gian”. 

Nora Taylor: Có lẽ thời gian rất quan trọng đối với bạn, vì bạn có nhiều đồ cổ xung quanh.

Hà Mạnh Thắng: Đó là cách mà tôi có thể kết nối với những khoảng, những lớp thời gian phía trước. Cách tôi đọc và hiểu được một phần nhỏ về lịch sử và kí ức thông qua vật thể. “Phong cảnh” cũng vậy. Trong phong cảnh có thời gian, lịch sử và kí ức.

Nora Taylor: Như chúng ta đã nói về “clear – rõ ràng”. Thời gian là một khái niệm quan trọng. Thời gian có vẻ như trừu tượng ở một khía cạnh nào đó, giữa quá khứ và hiện tại. Như bạn nói về giấc mộng, ký ức, hình ảnh của thời gian, là những thứ rất khó nắm bắt. 

Hà Mạnh Thắng: Thời gian ở đây nó giống như sự trở về nhiều khung cảnh khác nhau, từng vật thể là những cổ vật trong xưởng vẽ của tôi. Nó dẫn tôi tới một câu hỏi mà tôi luôn băn khoăn: quê hương là gì?

Nora Taylor: Quê hương là một khái niệm thú vị. Trong tiếng Việt, nó chứa từ “hương”, mùi hương, rất khác với tiếng Anh. Không chỉ là những cảm giác hay ký ức.

Hà Mạnh Thắng: Chúng ta có thể nhìn quê hương theo cách khác nhau, như là dịch chuyển về nơi chốn khác nhau, dịch chuyển các phong cảnh khác nhau về các khoảng thời gian khác nhau. Và tôi muốn quay trở lại điều chúng ta nói ban đầu “clear – ghi dấu” hay là “time- thời gian”. Những điều đó, như người Á Đông gọi, nhân sinh, là một phong cảnh lớn.

Nora Taylor: Chia sẻ với tôi về các tác phẩm mới lần này đi.

Hà Mạnh Thắng: Sẽ có 10 tấm phong cảnh khác nhau tôi sử dụng phom tấm bia đá cổ, trong không gian chính của VCCA. Khán giả sẽ thấy hai mặt của tác phẩm thay đổi khi ánh sáng tự nhiên dịch chuyển theo thời gian.

Nora Taylor: Có thể mọi người nghĩ sắp đặt là một sự vật, nhưng trong trường hợp này thì tranh là một phần của sắp đặt. Thật tuyệt khi bạn muốn các tác phẩm là trải nghiệm về nơi chốn và thời gian. Tôi nhớ là triển lãm trước của bạn cũng diễn ra ở một nơi đặc biệt, không chỉ là phòng tranh. 

Tôi nghĩ điều này sẽ mang tới cho người xem những điều khác biệt khi ngắm nhìn các tác phẩm nghệ thuật. Họ không chỉ xem, đi xung quanh, mà còn trải nghiệm và tưởng tượng.